Triết lý đầu tư - Phần 1: Vấn đề đầu tiên
Đầu tiên là tiền đâu...
Bạn có bao giờ tự hỏi tại sao cứ mỗi lần mình mua cổ phiếu, giá lại giảm thảm hại? Nhưng khi quyết định bán ra, thì y như rằng giá lại tăng vọt? Bạn có từng trải qua cảm giác tiếc nuối khi thấy người ta "ăn bằng lần", trong khi mình vẫn đang loay hoay với mấy mã xanh đỏ nhấp nháy trên bảng điện tử?
Bạn có từng tự nhủ: "Lần này nhất định phải bình tĩnh, không bị cuốn theo thị trường!" Nhưng rồi chỉ một tuần sau, lại hoang mang nhìn tài khoản bốc hơi, tự hỏi mình đã làm sai ở đâu?
Nếu những điều trên nghe có vẻ quen thuộc, thì chào mừng bạn đến với thế giới đầu tư - nơi cảm xúc và tâm lý đôi khi lại là yếu tố chi phối, và ta luôn tự nhủ rằng bản năng của mình mách bảo thì không thể sai được. Sự thật là thị trường tài chính không chỉ là nơi để “mua thấp, bán cao” như lý thuyết. Nó còn là một cuộc chiến tâm lý, nơi những người nào vững vàng hơn, kiên nhẫn hơn, hiểu rõ bản thân hơn, thì sẽ chiếm lợi thế rất lớn.
Như huyền thoại tài chính J.P.Morgan từng trả lời trong 1 buổi phỏng vấn:
> Người phỏng vấn: Thưa ngài Morgan, ngài nghĩ thị trường sắp tới sẽ thế nào?
> J.P.Morgan: Thị trường sẽ dao động thôi! (It will fluctuate!)
Vấn đề là, làm sao để không bị cuốn vào những cơn sóng đó, mà ngược lại, tận dụng chúng để có lợi cho mình? Trong post này, THTC sẽ giới thiệu về triết lý đầu tư của bọn mình, và tầm quan trọng của một tầm nhìn dài hạn.
1. Nếu đầu tư dễ vậy, tại sao ai cũng thua??
Nhìn lại lịch sử, VNIndex tăng trung bình +12%/năm, nhưng dao động rất mạnh; có lúc x2-x3 trong 1 năm, nhưng cũng có lúc giảm 70-80% chỉ trong vài tháng.
Hãy thử tưởng tượng, bạn mua một cổ phiếu với giá 100.000 đồng. Một tháng sau, nó giảm xuống 60.000 đồng. Bạn sẽ làm gì?
A. Bán ngay lập tức để cắt lỗ – "Còn thở là còn gỡ!"
B. Mua thêm để trung bình giá xuống – "Ngã ở đâu gấp đôi ở đó!"
C. Không làm gì cả, kiên nhẫn chờ đợi – "Chưa bán là chưa lỗ!"
Thực tế hơn, hãy nhìn vào 2 tình huống sau:
Cổ phiếu A rơi từ 167.000 đồng xuống 114.000 đồng trong 3 tháng. Bạn có dám mua không?
Cổ phiếu B tụt từ 105.000 đồng xuống còn 58.000 đồng chỉ trong 2 tuần. Bạn sẽ làm gì?
Thực tế, cổ phiếu A chính là ROS, một trong những cú sập huyền thoại của thị trường. Còn cổ phiếu B là MWG, doanh nghiệp hàng đầu ngành bán lẻ. Nếu bạn gấp thếp vào ROS nhưng lại cắt lỗ MWG, thì xin chúc mừng - bạn đã thực hiện hoàn hảo chiến lược “mua đỉnh, bán đáy”.
Vậy, vấn đề nằm ở đâu? Là do bạn không may mắn? Hay do thị trường này giống như một sòng bạc, nơi mọi thứ đều ngẫu nhiên? với phần thưởng được quyết định bởi “nhà cái”, hay "đội lái", hay các "cá mập"?
Đây là câu hỏi đã khiến mình đau đáu trong suốt 1 thời gian dài, và có lẽ rất rất nhiều nhà đầu tư cá nhân tại Việt Nam hiện tại cũng đang có quan điểm như vậy. Cho tới hiện tại, bọn mình cho rằng sai lầm lớn nhất của nhà đầu tư cá nhân chính là họ không có một triết lý đầu tư rõ ràng.
2. Ngài Thị Trường – Người bán hàng thất thường
Trong cuốn sách Nhà đầu tư thông minh ("The Intelligent Investor"), ngài Benjamin Graham - người thầy của Warren Buffett - đã giới thiệu một "nhân vật" huyền thoại trong giới đầu tư: Ngài Thị Trường (Mr. Market). Hãy tưởng tượng mỗi ngày, có một nhân vật gõ cửa nhà bạn và chào bán một chiếc áo. Điều đặc biệt là người này vô cùng thất thường:
Hôm nay, anh ta hét giá 3 triệu đồng.
Ngày mai, vì tâm trạng không tốt, anh ta bán với giá 500 nghìn đồng.
Ngày kia, vì đọc được một tin tức tiêu cực, anh ta giảm còn 200 nghìn đồng.
Nhưng ngay sau đó, thấy người khác hứng thú với chiếc áo, anh ta lại tăng giá lên 5 triệu đồng.
Bạn có mua chiếc áo này khi người bán hàng ngày hét mức giá ngày càng cao không?
Câu chuyện trên nghe có vẻ phi lý đến mức nực cười, nhưng thực ra nó chính xác là cách thị trường chứng khoán vận hành. Nhiều người chỉ thích mua cổ phiếu khi giá đang tăng (vì sợ lỡ cơ hội), và bán tháo khi giá giảm (vì sợ mất nhiều hơn).
Quay trở lại giai đoạn Covid-19, bọn mình có nhặt được 1 thống kê như trên (chỉ cách nhau 4 ngày). Và như bạn có thể thấy trong hình, cùng là những mã cổ phiếu đó, nếu bạn nghe theo người bán hàng, việc "mua đỉnh bán đáy" là hoàn toàn dễ hiểu.
Vậy, làm sao để tránh tình trạng này? Nếu không có một triết lý đầu tư vững chắc, bạn sẽ dễ dàng bị cuốn theo Ngài Thị trường và mắc kẹt trong vòng xoáy cảm xúc. Do đó, việc phân biệt giá cả và giá trị rất quan trọng, và tới đây chúng ta sẽ (lại) có 1 bài giảng theo phong cách cụ Warren Buffett.
Những điều này có thể khá sáo rỗng và lý thuyết, nhưng bản thân mình đã trải qua rất nhiều biến động, và thực sự thấm thía với triết lý này:
"Cổ phiếu không phải là 1 tờ vé số, mà đằng sau mỗi cổ phiếu là 1 doanh nghiệp."
Thực tế, khi mua một cổ phiếu, bạn đang sở hữu một phần của doanh nghiệp. Điều đó có nghĩa là bạn có quyền lợi trong lợi nhuận, tài sản và sự phát triển dài hạn của công ty đó. Giá cổ phiếu có thể dao động mỗi ngày theo tâm lý thị trường, nhưng giá trị thực của doanh nghiệp được tạo nên từ những con người đang vận hành nó, năng lực đem lại dòng tiền, lợi nhuận và khả năng tăng trưởng bền vững.
Đọc đến đây, chắc nhiều bạn sẽ ngán ngẩm:
"Khoan đã, nếu phức tạp như vậy thì tôi tự kinh doanh chứ đầu tư làm gì? Hơn nữa tôi chả tin một ông chủ doanh nghiệp nào trên đất nước Việt Nam này, họ chỉ toàn lừa đảo mà thôi!"
Nhưng thực tế thì sao?
Khi tự kinh doanh, bạn phải dồn 100% thời gian, công sức và tiền bạc vào đó. Nếu thất bại, hậu quả có thể rất lớn.
Khi đầu tư vào cổ phiếu, bạn có thể trở thành một phần của những doanh nghiệp tuyệt vời mà không cần phải điều hành chúng. Hơn nữa, ta có thể đa dạng hóa, và nếu sai thì ta hoàn toàn có thể linh động trong việc phân bổ lại nguồn vốn.
Hãy thử nghĩ xem: Nếu bạn có cơ hội đồng hành cùng bác Trần Đình Long (Hòa Phát), bác Phạm Nhật Vượng (Vingroup), bác Hồ Hùng Anh (Techcombank) trong 25 năm vừa rồi, bạn có muốn tham gia không? Hoặc nói cách khác, bạn có tự tin rằng có tài kinh doanh hơn những cái tên kể trên không?
Đó chính là lý do vì sao đầu tư cổ phiếu với bọn mình không phải là một trò chơi may rủi, mà là một cách sử dụng tiền bạc thông minh và hiệu quả.
Một may mắn của bọn mình là đã có cơ hội tham dự nhiều cuộc họp, phỏng vấn và trao đổi với rất nhiều chủ doanh nghiệp, quản lý cấp cao, công nhân tại nhiều doanh nghiệp lớn nhỏ trong vòng hơn 10 năm qua. Việc có thể tận dụng được tài năng, sức lực, thời gian của những doanh nhân này để xây dựng gia sản cho riêng mình là một cách sử dụng đòn bẩy hợp lý, vì THTC biết rằng tài năng của bọn mình chẳng thể nào so bì được với những cái đầu "toàn sỏi" kia.
3. Chiêm nghiệm
Rất nhiều người (trong đó có cả các người bạn của bọn mình) vẫn coi thị trường cổ phiếu như 1 sòng bạc lớn, họ tham gia với mong muốn có thể kiếm tiền nhanh trong 1 khoảng thời gian ngắn, và sẽ rút khoản tiền này ra ngay sau khi x5-x6 tài khoản để mở quán cafe, tiệm quần áo, quán phở để tận hưởng cuộc sống giàu sang an nhàn...
Với THTC, triết lý và quan điểm đầu tư của bọn mình gói gọn trong 3 điểm sau:
Sợ lỗ hơn sợ lỡ: Không cần phải bắt mọi con sóng, cần ý thức rõ về “vòng tròn năng lực” của bản thân và chỉ đặt cược khi cơ hội thực sự hấp dẫn.
Nguồn lực là hữu hạn: Không phí thời gian vào những việc vô ích. Một cách rất hay theo cụ Charlie Munger là hãy suy nghĩ rằng chúng to chỉ có 30 lần đặt cược lớn trong đời, do đó đừng lãng phí nó vào những quyết định thiếu suy nghĩ.
Giá trị và giá cả sẽ luôn song hành: Cuối cùng, bọn mình tin rằng đầu tư là một hành trình dài, không phải một ván cược. Vì vậy hãy tận hưởng quá trình thay vì chỉ chăm chăm vào kết quả ngắn hạn.
Hy vọng bài viết này giúp bạn có thêm góc nhìn về cách đầu tư. Hãy vững tâm, kiên nhẫn và đầu tư một cách có hệ thống. Đừng để Mr. Market dẫn dắt bạn - hãy là người làm chủ cuộc chơi!
P/s: slide chia sẻ của bọn mình trong group FB Cộng đồng THTC
